Achterlaten, loslaten, verlaten… Als het Red Star Line museum in Antwerpen iets is dan is het een museum over emigratie.
Emigranten zijn ‘gelukszoekers’, zeker als het vluchtelingen betreft, eenvoudigweg omdat ze uit bijzonder ongelukkige omstandigheden weg willen, uit streken waar geweld of armoede hun leven bedreigt. Emigratie is van alle tijden, en doorgaans pure noodzaak. Wat het museum echter ook laat zien, is dat landverhuizers het geluk dat ze zoeken, zelden vinden. Een opluchting soms, bevrijding misschien, verbetering van hun primaire levensvoorwaarden meestal. Maar de prijs die ze ervoor betalen is die van de ontheemding.
Het Red Star Line museum is een historisch monument maar bovenal een verhalenbibliotheek met tientallen, zo niet honderden persoonlijke geschiedenissen die de gevolgen van emigreren invoelbaar maken. En hoewel er soms mooie verhalen tussen zitten, hoewel emigranten soms blij zijn met hun nieuwe land, hun nieuwe vrienden en hun nieuwe kansen, spreekt uit vrijwel alle getuigenissen de nostalgie, de heimwee en het gevoel er niet, of nooit helemaal, bij te horen. Bovendien zijn de verhalen van vluchtelingen uit vrije wil, van de emigranten met ambitie of afkeer van hun (land van) herkomst, veruit in de minderheid. Het beeld dat het museum daarmee van het fenomeen emigratie geeft, is dan ook wat eenzijdig. De melancholie overheerst.
Na afloop van het museumbezoek wilde ik het iedereen afraden, emigreren. Het is een reis met maar één richting: weg van thuis.