Polaroid van de dag

Vijf dagen lang waren we in Zuid-Limburg. Binnenlands buitenland. Van Maastricht tot Ransdaal tot Valkenburg, van Scheulder tot Schimmert tot Houthem St. Gerlach. ‘In de Limburgse heuvels’ – het weerbericht spreekt er nu vrijwel dagelijks over, in hoopvolle verwachting van sneeuw. We banjerden over drassige paden, hellingen en weilanden. Langs wijngaarden in rust, over verdedigingsmuren met onverwachte gezichten op Maastricht en rondom een wit hotel langs de Geul dat voor een spotprijs te koop bleek. Door wegtrekkende miezer, over vouwen in de aarde, langs kruizen, ingemetselde Mariabeeldjes, tientallen ijzeren kruizen, kapelletjes en kleine herdenkingsplaquettes – soms zelfs voor langs de weg verongelukten uit de negentiende eeuw, een enkele keer voor een onverwacht jong gestorvene. En in ons achterhoofd zoemde als tl-verlichting steeds de gedachte aan die verse, pijnlijk vroegtijdige dood waarover wij in die dagen de verhalen hoorden.
Het was winter en koud. We kwamen langs misschien wel de kleinste Joodse begraafplaats in Nederland, aan de rand van Schimmert. Schimmert, gemarkeerd door die prachtige reus van een watertoren. Door het Gerendal, het Ravensbos, langs de Geul en talloze andere beken, voorbij aan eeuwenoude kastelen, hoeves en voormalige kloosters. Beladen, bewogen verleden. Het zwijgen opgelegde verhalen. En iedere dag verse modder aan de poten. Vijf dagen lang keek ik mijn ogen uit en maakte foto’s, totdat mijn batterij leeg was.

Terwijl we de grens opzochten en op enige afstand over een smokkelaarspad tussen Nederland en België liepen, spraken F. en ik over de schilderlessen die hij sinds kort aan volwassenen gaf. Daarin behandelde hij fundamentele aspecten van het schilderen aan de hand van een aantal geselecteerde kunstenaars uit de geschiedenis. Natuurlijk gaf hij zijn leerlingen vervolgens concrete opdrachten maar het bleek voor hen niet altijd eenvoudig om alle stappen te onthouden. Ze verloren vaak het verband, de grotere lijn uit het oog. Eigenlijk wilden ze ook dat hij hen precies vertelde hoe ze de dingen moesten doen. Maar F. wilde hen dat liever zelf laten ontdekken, keuzes en fouten laten maken – zoals hij zelf nog steeds deed.
Zijn verhaal kwam sterk overeen met mijn ervaringen van het afgelopen jaar. In mijn deeltijdbaan geef ik gevraagd en ongevraagd advies. Dit jaar ontdekte ik dat het ander misschien wel gevolg van het een is; als ik mezelf met van alles bemoei, wordt mij ook om mijn professionele bemoeienis gevraagd. Misschien zijn de verwachtingen van mijn kennis of mijn inzicht terecht, al zijn ze wel gebaseerd op aannames. Aannames over wat je mag verwachten van iemand met een bepaalde baan. Over wat je mag veronderstellen van iemand die ergens al meer dan twintig jaar werkt.
Ook ik word trouwens regelmatig geconfronteerd met het geloof in eenduidige antwoorden. Terwijl ik niet zo sterk geloof in vaststaande methodes, stappen en wetten. Maar net als F. (met meer dan dertig jaar ervaring in het schilderen) had ook ik soms een eyeopener geboden terwijl ik iets vertelde dat voor mij vanzelfsprekend was.
Met onze leeftijd lijkt verantwoordelijkheid samen te gaan. Toch willen F. en ik allebei ruimte voor twijfel laten in onze manier van werken. Het mooie van leren is namelijk dat het twee kanten op gaat: je kunt iets van iemand leren en aan iemand leren – tegelijkertijd. Je leert pas echt iets als je je openstelt voor het onbekende en niet bang bent voor onzekerheid.
Wat wel zeker is, is dat onvermijdelijk de jaren van overdracht begonnen zijn.

Langs kale bomen
stap ik over mijn schaduw
in het winterlicht