Archief voor juni 2013

Zondagmiddag gingen we naar de Stadsschouwburg voor de opera Mr. Finney, de opera gebaseerd op het boek en hoorspel Mr. Finney en de wereld op z’n kop van Laurentien van Oranje en Sieb Posthuma. Het was twintig jaar geleden dat ik naar de opera was geweest. Eigenlijk ging ik, net als de kinderen, voor het eerst. Dat is natuurlijk even wennen. Niet alleen aan de moderne klassieke muziek (mooi), het ingenieuze decor in de vorm van een schilderspalet (subtiel), het boodschapperige karakter van het verhaal (beetje simplistisch), maar ook eenvoudigweg aan het fenomeen opera zelf.

‘Lieve kinderen
wat ik nu doe is opera, ja, ja
zingen geeft meer kleur
aan wat je zegt’

Het was soms niet eenvoudig te verstaan, maar leuk, humoristisch geacteerd muziektheater, dat gelukkig niet alleen over de zorgen om het milieu ging, en over de amoureuze verwikkelingen tussen Mr. Finney en de zeer eigentijdse ‘onbereikbare vrouw’ Pinky Pepper, maar ook over opera zelf.

‘Hoor kloppen
Maar is dat nu muziek?
Of bonkt iemand op de deur?’
(Terwijl een muzikant op hout klopte om het bonken op de deur te verklinken.)

‘Dolfijnen in de opera? Hallo?
Hier Mister Finney, hoofdrol!’
(Terwijl Mr. Finney op zichzelf wijst.)

Het achtergrondkoor maakte golven van hun blauwe gewaden en greep dierenvellen en maskers van een kapstok om voor de ogen van het publiek tot bevers, hazen, aasgieren en andere dieren te transformeren. Aan het einde van de voorstelling was de kapstok leeg en bleek die een enorme vissenvin. De muzikanten op hun beurt zaten in hun paletnis op een stoel, speelden en zongen soms ook mee, en namen of gaven soms een prop aan. Terzijde, uitgelicht maar eigenlijk geen onderdeel van het stuk, en toch een beetje acterend en dansend, stonden de doventolken. Dit was geen opera, maar een postmoderne les in het maken van opera.

Op zaterdagavond werd de traditie van S. junior en haar vriendin I., die logeerpartijtjes combineren met het kijken naar een oude James Bond film, weer voortgezet. Dit keer met The man with the golden gun (1974). Het is bijna veertig jaar nadien een pure camp ervaring om een dergelijke film te zien, maar nog altijd zeer vermakelijk. Nog zo’n 19 keer logeren en ik heb ze allemaal gezien.
Naast het fabelachtige Thaise landschap en dito lichaam van Maud Adams, bleven met name de duidelijk herkenbare inspiratiebron van een karakteristiek personage en de auto uit de latere televisieserie The Dukes of Hazzard hangen en de decors die gelokaliseerd waren in het wrak van de RMS Queen Elizabeth. Dat cruiseschip lag, half gezonken, in de haven van Hong Kong weg te roesten. In het schip bevond zich volgens de film een geheim kwartier van de Britse geheime dienst. In het schuin liggende schip waren nieuwe ruimtes ingericht – waterpas, waardoor het geheel een surrealistische aanblik bood.

De volgende ochtend was de buurvrouw jarig. Naast een cadeau pakte S. als aardigheid de editie van Het aanzien van… uit het geboortejaar van de buurvrouw in (1972). Toen ik er bij de taart even doorheen zat te bladeren, viel mijn oog op de foto van een brandend schip dat slagzij maakte. De Queen Elizabeth.

Ik heb eerder al gezegd dat ik mijn roman graag met hamer en spijkers in elkaar zou kunnen timmeren. Nu ik in de volgende fase van het schrijven ben beland, stuit ik op een andere fysieke behoefte. Wat ik graag zou willen, is alle pagina’s die ik geschreven heb, uitspreiden over de vloer, zodat ik er langs kan lopen. Het praktische probleem is echter dat ik 153 bladzijden tekst heb. Daarvoor heb ik dus 153 keer 29 cm x 21 cm nodig. Minimaal, want het boek is verdeeld in vier delen en het zou dus handig zijn als er vier looppaden langs de op een rij gelegde vellen papier zou zijn. Daarnaast zou ik graag ruimte hebben voor een stoel en een tafel, en daglicht op mijn handen. Ook een stopcontact is wenselijk, zodat ik mijn inzicht meteen kan verwerken in mijn computer.
Omdat ik de huidige hoofdstukken, of delen ervan, wil opknippen en in een andere volgorde wil plakken, moet ik overzicht over het geheel behouden. Mijn ervaring is dat ik in een oogopslag kan zien waar ik mij in het verhaal bevind. Ik herinner me niet zozeer wat ik geschreven heb, ik herken het als ik het zie. Wanneer ik alle vellen uitleg, speel ik een complexe vorm van memory.

In het associëren en monteren ligt besloten wat ik doe. Als het anders kon, zou ik het doen, maar dit is mijn manier van werken. Ik ben dus op zoek naar uitleg. Twee van de vier delen hebben ongeveer vijftig bladzijden, dus daarvoor is op zijn minst een ruimte als een pijpenla noodzakelijk. In mijn eigen huis kan ik maximaal 40 pagina’s uitleggen, en dan past er geen rij meer onder of boven. Dat schiet niet op. Een oude gymzaal of een klaslokaal van minstens 20 m2 zou fijn zijn. Vermoedelijk heb ik niet meer dan een dag of vijf nodig, verspreid over twee, drie weken. Daarna kan ik weer verder en kan alles weer terug, opgestapeld in mijn hoofd.

Gisteravond was de derde avond van de filmreeks Science & Fiction: Je eigen verantwoordelijkheid, met de verrassend goeie film The Wrestler (2008). In zijn inleiding op de film vertelde Maarten van Bottenburg, hoogleraar sportontwikkeling en lid van de antidopingcommissie, over zijn eerste kennismaking met kooigevechten, begin jaren ’90. Hij had zich verbaasd over het geweld dat daarin toegestaan was – al zou in de jaren daarna de ontwikkeling van gewelddadige vechtsporten alleen maar toenemen. Zijn verbazing was fundamenteel: blijkbaar waren er binnen de ring handelingen toegestaan die daarbuiten als absoluut verwerpelijk golden. Als het maar gehoorzaamde aan de afgesproken spelregels en binnen de arena plaatsvond. Welbeschouwd is dit de absurde context van alle sporten.
Het ‘professional wrestling’ zoals dat in The Wrestler treffend werd afgebeeld, is natuurlijk veel meer entertainment dan sport, maar de deelnemers moeten fit en getraind zijn als sporters, en de show is een fysieke inspanning die er niet om liegt.

De film was een prachtige metafoor. In het begin van de film citeert stripper Cassidy de Bijbel en daarna associeerde ik hoofdfiguur Randy heel even met Jezus, die volgens dat zelfde boek tenslotte de zonden van de mensen op zich nam (en niet toevallig, getooid met doornenkroon op Randy’s rug getatoeëerd stond). Wat topsporters doen, dat kunnen wij niet en ze doen het voor ons. Van Bottenburg wees erop dat zolang dat goed gaat, en de sporters aan onze verwachtingen over hun prestaties voldoen, zij hun grenzen steeds verder verleggen, zij ons vermaken, onze helden zijn. Maar als hun prestaties afnemen, of als ze zich niet aan de afgesproken regels houden, laten we ze vallen, en in een enkel geval bespotten we ze, en zetten ze met pek en veren buiten de stad. Sporters zijn onze zondebokken – maar waarom zouden we hen straffen voor iets dat wij van hem of haar verlangen?
The Wrestler illustreert deze paradox bijzonder pijnlijk, in alle opzichten. Aan het einde van de film spreekt worstelaar Randy zijn publiek toe en zegt dat hij alleen stopt als zijn fans dat willen – waarmee hij zichzelf overlevert aan zijn publiek (en zich misschien wel gaat doodvechten). De keerzijde van sociale druk is dat er een individu is dat zich daar wat aan gelegen laat liggen. Wie draagt er dan eigenlijk de verantwoordelijkheid?
Het verhaal van de film laat zich goed vertalen naar andere terreinen en een bezoeker in de zaal merkte tijdens het nagesprek dan ook terecht op dat ze een opvallende parallel zag in de verwachtingen en prestaties van de economie en de financiële sector. (Top)sport is een mijnenveld bezaaid met explosieve dilemma’s en The Wrestler raakte de kern van de filmreeks: we hebben allemaal een verantwoordelijkheid.