Polaroid van de dag

1.
Stemmen, berichten, opdrachten en gezichten dringen als een almaar groeiend leger mijn bovenkamer binnen – waar ik ze tot nu toe buiten heb kunnen houden.
2.
Er is een onzichtbare oorlog gaande. Iedereen is er vol van maar we zien hem nergens om ons heen. Het lijkt iedere dag zondag. We leven te midden van streng gelovigen en passen ons aan aan hun waan.
3.
We kunnen niet uit eten en uit drinken, niet naar concerten en tentoonstellingen, niet op reis. Alleen maar lezen, luisteren en naar onze schermen kijken – thuis. We doen geen nieuwe indrukken meer op, slechts van onze directe omgeving. Het blokje om, alsof we met pensioen zijn.
4.
Moet ik een bijzonder project gaan starten omdat er nauwelijks iets gebeurt? Iets gaan leren, een groot leesproject opnemen, mediteren, schilderen, een boek schrijven over deze merkwaardige staat?
5. 
Wat de situatie vooral in mij aanspreekt, is de kluizenaar. Ik mis de meeste anderen zelden. Zij mij blijkbaar ook niet.
6.
Voor de huismus en de heremiet zijn dit herkenbare, geruststellende omstandigheden. Iedereen leeft nu min of meer zoals zij, introvert. Wat de anderen als normaal beschouwen, is voor hen de crisis. Omkering van waarden.
7.
Ondanks de beperkingen in bewegingsvrijheid, kan ik nergens onrust bespeuren. Soms probeer ik me die in te beelden maar ik kom slechts kalmte tegen.
8.
De bedreiging is geestdodend. Als er al een verhaal schuilt in deze ziekte, dan is het dat van de mensen die trauma’s overhouden aan langdurige intensive care.
9.
Mijn proza is besmet
te weinig zuurstof
in de aderen, te weinig lucht
intensive care betekent
ook hier: in coma
10.
Wat vooral ontbreekt is toeval. Een voorval dat je niet had kunnen bedenken. Een ontmoeting, een onverwacht verhaal. Alles is geagendeerd, gereserveerd en aangekondigd.
11.
Misschien laten de omstandigheden zich nog het beste vergelijken met ballingschap. We hebben er niet voor gekozen om hier te zijn en weten niet hoe lang het duurt. Ik voel de neiging brieven te gaan schrijven. Verslag te doen aan vrienden die ik niet meer zie.
12.
En dan is er het gevoel van illegaliteit als je regels overschrijdt. Iets anders wil dan is toegestaan. Niet de vrees voor boetes maar voor het onbegrip van de anderen. De confrontatie met wat ethisch verantwoord is, de strijd met de wil.
13.
Wat overblijft: verlangen naar het leven dat elders is. De gedachte dat ergens anders willen zijn natuurlijk is, zoiets als de vogeltrek. Onderweg, of thuis zijn op een andere plek. Daarheen willen, al is het maar een keer per jaar, en dan weer terug.

Zoals mijn tekenende vingers als vanzelf surrealistische voorstellingen produceren (omdat ik er geen bedoeling mee heb behalve het tekenen zelf), zo schreef ik afgelopen week een sprookje. Het is geen publicabel verhaal geworden, er schort van alles aan. Maar als methode blijkt het effectief. Min of meer ‘automatisch’ (dus zonder al te diepe gedachten, remmingen en andere beperkingen) opschrijven wat in je opkomt, in een eenvoudige, enigszins karikaturale vorm met dito, tot personages gemaakte figuren ontleend aan de dagelijkse werkelijkheid. Het is vooral vermakelijk. Toch lijkt het ook een goede manier om dichter bij onderbewuste gevoelens, verlangens en ideeën uit te komen. Bij een klein of groot probleem, de zoektocht naar de oplossing daarvan, bij uitgesproken wensen. De vervulling van deze wensen is vanzelfsprekend een droom; je schrijft niet voor niets een sprookje. Bovendien: we leven niet allemaal lang en gelukkig tegelijkertijd.

‘Waar goede raad duur was, wist het sprookje raad, en waar de nood het hoogst was, was zijn hulp nabij. Deze nood was de nood van de mythe. Het sprookje legt getuigenis af van de eerste maatregelen die de mens getroffen heeft om de nachtmerrie van zich af te schudden, die de mythe op haar borst had gelegd. (…) De bevrijdende betovering waarover het sprookje beschikt, brengt niet op mythische wijze de natuur in het spel, maar wijst op haar medeplichtigheid met de bevrijde mens. Een volwassen mens ondervindt deze medeplichtigheid slechts incidenteel, namelijk als hij gelukkig is; maar een kind treft haar vooral in sprookjes aan en dat maakt gelukkig.’
[Walter Benjamin, ‘De verteller’ in: Kritische portretten. Twaalf essays over literatuur, p. 180.]

Ik droomde over Musil, de Oostenrijkse schrijver Robert Musil die vooral bekend is van zijn roman De man zonder eigenschappen. Dat enorm omvangrijke boek, volgens sommigen een meesterwerk, volgens anderen een onleesbare bak blubber is onaf gebleven, ondanks de omvang van meer dan 1300 pagina’s. Twee jaar geleden heb ik het geprobeerd uit te lezen en in die decembermaand deed ik daar verslag van in drie afleveringen maar ook mijn leesproject bleef onvoltooid. In mijn droom vertelde iemand me dat het boek niet eindigt met een punt maar met een komma. Daarmee werd bedoeld dat Musil daarna nog een ander boek geschreven zou hebben. Daar was ik heel benieuwd naar, want naar mijn weten had hij tot zijn dood vooral aan De man zonder eigenschappen gewerkt. Ik probeerde te achterhalen waarover het nog onbekende boek ging maar kon er in mijn droom nét niet achter komen.

‘Man darf die Unfertigkeit einer Sache aber nicht mit der Skepsis des Autors verwechseln. Ich trage meine Sache vor, wenn ich auch weiss, dass sie nur ein Teil der Wahrheit ist, und ich würde sie ebenso vortragen, wenn ich wüsste, dass sie falsch ist, weil gewisse Irrtümer Stationen der Wahrheit sind. Ich tue in einer bestimmten Aufgabe das Möglichste.’
[Geciteerd uit: Wilfried Berghahn, Robert Musil, p. 147.]