Archief voor februari 2015

We gingen naar Nijmegen om een band te zien. Een band waar ik nog niet eerder van had gehoord: Archive. Ze speelden twee uur lang een reeks van lang uitgesponnen nummers, soms met een meeslepende, klassieke opbouw, soms herkenbaar als het werk van anderen, soms heftig en stuwend, soms melodramatisch en jankerig, soms koud, lelijk, onevenwichtig en vals. De drummer was goed en de gitaristen produceerden een lekkere bak herrie. De projecties op de schermen waren spannend en goed gecomponeerd, de lichtshow was degelijk. Toch bekroop me regelmatig de gedachte dat ik naar een imitatie van een band stond te kijken; naar acteurs die heel goed konden doen alsof ze rockmuzikanten waren. Soms was het alsof ze steeds harder gingen spelen om de onvolkomenheden in hun muziek weg te blazen – wat overigens zeer effectief uitpakte en de hoofden eindelijk in beweging bracht.

Zo nu en dan kwam er ook nog een zangeres het podium oplopen. Zij leek niet echt onderdeel van de band te zijn en deed mee alsof ze ingehuurd was voor de avond, liep weer weg als haar nummertje klaar was. Ze was veruit de jongste van allemaal en scheen zich wat ongemakkelijk te voelen. Niet alleen binnen de band, maar ook in het vrij statische publiek was de gemiddelde leeftijd het dubbele van de hare. Wat deed ze hier? In eerste instantie maakte ze een geïntimideerde indruk, maar eigenlijk had ze gewoon een vrij vlakke, met haar lichaamsbouw overeenstemmende, iele presentatie.
We vermaakten ons trouwens prima; je hoeft het er ondanks alle verwondering over zo’n optreden niet om te laten naar een onbekende band te gaan (waar altijd wel weer een paar honderd man al twintig jaar fan van blijken te zijn). Een merkwaardige ervaring was het wel.
Aan het concert vooraf ging de vertoning van de korte film Axiom. Deze film, behorende bij het gelijknamige album, voegde nog een duister bedoeld soort mythologie toe aan de muziek. Alsof de band wilde benadrukken dat ze uit het ondergrondse kwam gekropen; alsof ze ons wilden doordringen van naderend onheil. Ik kreeg eerder de indruk dat de heren collectief aan achtervolgingswaanzin of angst voor de toekomst leden. Misschien draaide alles om de vergankelijkheid, bedenk ik me nu.

In alle naïviteit hadden we ons voorgenomen zaterdag van Bergen op Zoom naar Aalst te rijden. Volgens nogal wat mensen zijn er geen bezienswaardigheden in Aalst, maar daar dachten wij anders over. We verheugden ons op een verdwaaltocht door het stadje. Pas de avond tevoren realiseerden we ons dat er in het zuiden overal carnaval gevierd werd. Als we elkaar al in Bergen op Zoom zouden kunnen treffen, dan was het nog maar de vraag of Aalst konden bereiken en vooral: wat we daar zouden aantreffen. Dus wijzigden we onze bestemmingen en doken bij Goes de stofzuigerslang in, op weg naar Zeeuws-Vlaanderen en de grensstreek, waar we hoopten zo weinig mogelijk feestvierende mensen tegen te komen.
Maar ook in Sas van Gent, waar we een erwtensoepje aten, keek men ons achterdochtig, lichtelijk verwijtend aan. Wie waren die twee gasten op bergschoenen en in dikke winterjassen? De voedsel- en warenautoriteit, controleurs van het rookverbod of twee als gewone voorbijgangers verklede clowns? We maakten ons snel uit de voeten.

Voor een kleine, literaire pelgrimage reden we naar Zelzate, het ‘fabrieksdorp’ waar Eriek Verpale zo onvergetelijk over had geschreven. Het bleek een onduidelijk oord, onder de rook van de nog altijd maar voort stokende chemische industrie, waar het ‘centrum voor functionele revalidatie’ en de ‘liberale vakbond’ gebroederlijk naast elkaar gevestigd waren en de leegloop van bewoners zich in alle stilte, achter dichte deuren leek te voltrekken. We zagen er weinig mensen en van Verpale zelf natuurlijk geen spoor.

Daarna reden we verder het vlakke land in, richting dorpen als Oosteeklo, Boekhoute en Bassevelde. Over een prachtig, krom dijkje draaiden we het ogenschijnlijk uitgestorven Assenede binnen. Het was ondertussen zonnig en zacht weer geworden, het leek wel alsof de lente vlak over de grens begon. We verkenden het terrein rondom een dichtgetimmerde fabriek en struinden rond bij het prachtige kapelletje dat al sinds 1773 op het dijkje stond.

We zagen vrijwel niemand, tot we weer verder wilden rijden en een stoet carnavalsvierders troffen, tegen de rijrichting in. Blijkbaar waren we nog altijd niet ver genoeg weg. We keerden om en vluchtten weg. Het maakte niet uit waarheen we gingen, als het maar weg was. Dankzij de navigatie konden we tenslotte met een gerust hart verder dwalen in deze Po-vlakte van het noorden; we zouden thuiskomen alsof we aan een elastiek zaten. M. stelde de kortste weg in – omdat die door de configuratie van de navigatie de leukste is; achter de huizen, dwars door de weilanden, langs wat werkelijk bezienswaardig is.

Je zou bijna vermoeden dat Armando zijn vorige museum zelf in brand heeft gestoken, er met een toorts door het schip van de kerk gerend is als de artistieke nazaat van Marinus van der Lubbe. Want het nieuwe museum past hem als een handschoen. Armando is thuis in het Museum Oud Amelisweerd (MOA). Zijn werk sluit er naadloos aan op het bevroren verval, op de zichtbare sporen van lekkages en slijtage, op verbleking en onvolkomenheid van het huis. Kunst, interieur en historisch behang worden in samenhang getoond, als de prachtige, maar onontkoombare, vergankelijke werkelijkheid.

Hij is er thuis, maar tegelijkertijd geeft hij in het huis te kennen: ik ben hier niet, ik zal nergens meer lang zijn, mijn krachten nemen af. Hij leeft nog, maar toch. Armando werkt nog en experimenteert nog altijd, want als hij stopt, gaat hij dood. Dat voel je. Aan het huis voel je hoe het met hem gaat. Hij maakt het je niet naar de zin, dat is wat anders. Hij is ook een rotzak die man, dat spreekt voor zich. Maar vandaag was hij zachtaardig, vandaag scheen de zon tussen de kale takken door.

Ik ben altijd een liefhebber van zijn verhalen en van zijn schilderijen geweest. Vandaag zag ik voor het eerst enkele van de schilderwerken die hij de laatste jaren heeft gemaakt, met handschoenen aan, maar zonder de traditionele penselen of het paletmes. Ik herkende niet alleen de trefzekerheid van een oude en nog altijd begeesterde meester, maar kon nu van dichtbij ook zijn handschrift bestuderen. Met zijn gehandschoende vingers had hij het canvas bekogeld, gewreven en gestreeld, het beeld bedwongen. Ik moest denken aan de kenmerkende driftige, korte penseelstreken van Van Gogh, aan de rake, abstracte vegen van Frans Hals. Armando is, ondanks al zijn eerdere, indrukwekkende schilderwerk, hierin uit duizenden herkenbaar; aan dit handschrift, aan de vingers van zijn linkerhand.