Archief voor april 2015

S. hield het ineens in haar handen op de vrijmarkt. Nog geen twaalf centimeter groot, vergeeld, beduimeld en een roestig nietje door 49 dubbelgevouwen velletjes papier: de ‘beeldroman’ De kat op Mars. Een schitterend karikaturaal getekend mini-stripboekje met een tekening per pagina over een vrouwelijke held genaamd De Kat. Ondanks de op het omslag vermelde oorspronkelijke prijs, hoefde het maar 10 cent te kosten. Enig speurwerk wees uit dat het uit 1948 kwam en getekend was door Henk Albers.

‘As the only masked heroine of her relatively underground format she was already a very dangerous lady in the 40’s. Her travels seem to include (but not to be limited to) New York, Paris, Amsterdam, a Locksley Hall, Mars (!), Hollywood and Berlin. De Kat is often listed as one of the more “shocking” heroes of the format, which may have been related to the fact that Henk Albers, her creator, writer and artist, had gotten in a bit of trouble with the police over some more or less “risky” mags. The Cat “female, armed, masked and vigilante” may have been rather a future shock, and thus she disappeared with the other HATE heroes.’ [bron: www.Internationalhero.co.uk]

Uitgeverij HATE staakte de publicatie van beeldromans als De Kat in 1948 onder andere omdat ze in direct verband werden gebracht met een moord van een 15 jarige jongen op zijn 16 jarige vriendinnetje. Opvallend detail: het gaat dan om de liefde voor beeldromans… van het meisje. Een citaat uit een redactioneel commentaar in ‘Ons Vrije Nederland’ (december 1948):

‘Een der meest schokkende details, die de dagbladen ons bericht hebben over de tragische gebeurtenis in Enkhuizen, waar een 15-jarige jongen zijn 16-jarig vriendinnetje om het leven bracht, is wel de mededeling, dat dit meisje verzot was op beeldromans. Wellicht zal het psychiaters gelukken, de vele raadselen van deze tragedie te ontsluieren; eerst dan zal men in staat zijn de duistere motieven, die deze twee jonge mensen tot een zo verbijsterende daad brachten, te doorgronden. Dat neemt niet weg, dat thans reeds het ontstellende vermoeden gerechtvaardigd is, dat deze tragedie mede haar oorzaak vond in het vergif, dat door beeldromans in twee jonge geesten is gedruppeld.’
[bron: www.lambiek.net]

Met de ‘beeldroman’ ging een wereld voor me open maandag, en niet alleen omdat de reis van De Kat met een bolvormige ‘racket’ naar Mars uiteindelijk een droom bleek.

“Er was eens een stadje in het Koninkrijk der Nederlanden dat algemeen bekendstond als de meest dode plek van Nederland. Hier verkeerde men meer buiten dan bij bewustzijn, werd meer gesnurkt dan gebrainstormd. Het was een plaats die afscheid uitwasemde. Van het leven, van de toekomst. Van elke gemoedsdrift.”

Aldus wordt ‘Het stadje H.’ beschreven in het boek De schrijver en zijn meisjes van Peter Drehmanns. Het H. dat ik kende, leek me daarom de ideale locatie voor onze Salon met als thema ‘Onder de huid’. Een stadje waar vanonder de gladde witte stenen op het ronde plein licht  tevoorschijn komt als je erop gaat staan, waar het hier en daar in een wonderlijk groene oase ruist en fluit en ritselt achter de struiken, waar onderhuidse spanningen en verlangens zich helemaal niet laten insnoeren door een kunstmatige omwalling of op een dwaalspoor laten zetten door het labyrintische stratenpatroon of de uniformiteit van gevels en tuintegels, Hornbach schuttingen en IKEA meubels. Een stadje waar de schijn bedriegt. De passende plaats om een avond lang aandacht te besteden aan het veelkleurige gebied van schijn en wezen, aan wat woekert, broeit of gist, aan wat op het punt staat uit te barsten. We maakten er ruimte voor de tatoeages van de verbeelding, voor de inkt. Onder de huid.

De avond ving aan met dichter Onno Kosters die een pijnlijk, apocalyptisch getoonzet gedicht voordroeg over een bestaan… zonder de huid. Schrijver Mark van der Graaff beschreef uitermate liefdevol een daad van dierenbeulerij door de ogen van de zevenjarige Marius, eigenlijk een kleine fenomenologische studie van de kwal. Na hem hypnotiseerde dichter Han van der Vegt ons met een zingend verhaal van taal, en mijn gedachten dwaalden dankzij hem door het raadselachtig ontstoken darmstelsel van een kennis en langs de kersverse omlegging in de aders van een vriend die op dat moment allebei in het ziekenhuis lagen en nauwlettend in de gaten werden gehouden. Echtelieden Alexis de Roode en Anne Broeksma kruisten vervolgens de dichterlijke degens in een ironische slam battle om de positie van de baas in huis. Na een korte pauze projecteerde beeldend kunstenaar Rop Philippi een heel spectrum vrouwen – verenigd in het licht, op het lichaam van… zijn eigen vrouw. Ik las zelf een fragment voor uit mijn nieuwe roman, waarin de hoofdfiguur in zijn dagdroom over een vrouw een andere vrouw ontdekt. En daarna verscheen in het schijnsel van onrustige zaklampen schrijver Maan Leo, in de zich steeds verder onthullende gedaante van Zizi Zinnona, erotisch plakplaatje in jaren vijftig stijl. Striptease, in vele opzichten. Tot besluit van de avond dook schrijver Peter Drehmanns voor ons op als een kruising tussen een duivelse pestarts en een perverse hooligan, en spuwde zijn ode aan de teek uit, onderhuids wezen bij uitstek.

Het was misschien niet geschikt voor kinderen, maar ze waren er wel. Het stadje H., deze speciale plek, de Nederlandse taal – ze zullen nooit meer dezelfde zijn. Het was een memorabele avond en er volgde een nacht vol onrustige dromen op.

Terwijl ik met groeiende fascinatie de biografie van Jan Arends zat te lezen, zoals geschreven door Nico Keuning (Angst voor de winter. Jan Arends leven en werk.), bladerde ik na een ingeving naar de literatuurlijst en keek bij de letter ‘T’.

Tja, daar ben ik dan toch wel blij mee, met mijn kleine bijdrage aan de biografie van deze schrijver en dichter om niet te vergeten. Het is alsof er postuum een verbinding tot stand is gekomen – al is het maar voor de duur van dit levensverhaal.

‘Er zit geen muziek in de film,’ zei de dame die de vertoning van Birdman inleidde in het lokale theater, ‘op wat drums na’. Dat bleek toch wel het understatement van de week. Er zat meer muziek in, maar die drumpartijen van Antonio Sanchez… zo swingend, zo dwingend, zo kloppend en bonzend, zo dreigend en dreinend, zo bevrijdend en alles opvegend… ze waren onmisbaar. Misschien was de film daarom wel zo goed.

Het Louis Hartlooper Complex en het Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) van de Universiteit Utrecht organiseren een filmreeks met wetenschappelijke explicateurs. Onder de titel Science & Fiction: Wie is integer? vertonen ze vier bijzondere films die je aan het denken zetten over het thema Integriteit. Vanaf 12 mei in het Louis Hartlooper Complex, Tolsteegbrug 1, Utrecht.

Wat is integriteit, wie kunnen we integer noemen? De dwang om te presteren en te scoren, zet professionals onder druk. Sommige journalisten en wetenschappers zijn als gevolg daarvan onzorgvuldig omgesprongen met de mores van hun vak. Om hun marktaandeel of positie te behouden, is integriteit voor sommige organisaties een relatief of onderhandelbaar begrip geworden. De dynamiek binnen organisaties kan ook ethische dilemma’s opleveren. Menig klokkenluider wordt geconfronteerd met de vraag wat beter is: de regels naleven of daar creatief mee omgaan. Goed willen doen kan ook in zijn tegendeel uitpakken, en in bijzondere omstandigheden kunnen gewone, integere mensen ineens tot ongewenst handelen komen. Misschien staat wat integriteit is niet vast, misschien is het gebonden aan de context. De vraag is dan ook: wie is integer?

De filmreeks Science & Fiction brengt prikkelende wetenschap en films van betekenis samen. In de geest van filmexplicateur Louis Hartlooper houden wetenschappelijke onderzoekers van de Universiteit Utrecht een korte inleiding bij iedere film. Na afloop kunnen bezoekers met hen in gesprek. Wie is integer? is de zesde reeks die Louis Hartlooper Complex en USBO samen organiseren.

Meer weten
Meer informatie over het programma, de films en de explicateurs vind je op de website: www.uu.nl/usbo/sciencefiction.

Na 500 vogelsoorten langs de lijnen van de vogeltrek te hebben geturft, is het voor de vogelman tijd geworden om verder dan de grenzen van Europa te gaan. Zijn nieuwe plan is om op zoek te gaan naar tenminste 25 verschillende soorten ijsvogels, deels in het voetspoor van een vrijwel vergeten evolutiebioloog en tijdgenoot van Darwin. Dat hij daarvoor de komende jaren naar Sulawesi, Gambia en Costa Rica moet afreizen, is voor hem een vervelende bijkomstigheid. Hij haat het om urenlang in vliegtuigen en op luchthavens door te brengen; hij kan absoluut niet tegen hoge temperaturen; hij is eigenlijk niet geïnteresseerd in de landen waar hij naar toe gaat; hij heeft een hekel aan de nabijheid van andere mensen. Maar wat moet moet, dat spreekt tegelijkertijd vanzelf voor de vogelman. Hij fotografeert de vogels niet, hij schrijft niet over ze; hij noteert slechts dat hij ze gezien heeft. Hij wil ze zien en gezien hebben. Hij is volmaakt gelukkig met zijn oppervlakkigheid. Zegt hij.
Toch kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat hij angst heeft voor wat er onder de oppervlakte leeft. Dat hij de diepgang vreest, dat hij liever niet wil nadenken, dat hij confrontaties bij voorkeur vermijdt, dat hij daarom liever vliegt, vlucht. Maar misschien is dat projectie, of mijn eigen gebrek aan empathie en begrijp ik het turven eenvoudigweg niet.
Gelukkig voor hem is hij niet de enige met deze obsessie. Sterker nog: de vogelman maakt zijn verre reizen straks in het gezelschap van gelijkgestemden. Zij zullen waarschijnlijk nauwelijks een woord met elkaar wisselen. Het is onvoorstelbaar, maar logisch – voor de vogelman.